Pod przywództwem błogosławionego brata Gérarda de Martigues bractwo szpitalników przekształciło się oficjalnie w zakon szpitalny przyjmując regułę Św.Augustyna i składając śluby: czystości, ubóstwa, posłuszeństwa i opieki nad chorymi. W 1113 roku Papież Paschalis II zatwierdził regułę rycerską nadaną Zakonowi przez Raymunda z Puy, następcę Gérarda.Zakon rekrutował się ze szlachetnie urodzonych rycerzy – katolików z całej Europy, noszących na czarnych płaszczach charakterystyczne białe krzyże z rozszerzającymi się od środka i rozwidlonymi na końcach ramionami. Ten osmiokończasty stylizowany krzyż , przejęty najprawdopodobniej z tradycji greckiej i bizantyjskiej, stał się od tej pory symbolem Joannitów.Bracia zakonni zapewniali pielgrzymom i rycerstwu, przybywającym z Europy do Ziemi Świętej, ochronę zbrojną przed muzułmanami oraz pomoc i opiekę medyczną. Po zdobyciu przez Mameluków Jerozolimy i Akki, co doprowadziło do upadku państwa krzyżowców w 1291 roku, rycerze Św. Jana przenieśli się na Cypr. Przejęcie dużej części majątku po zlikwidowanym Zakonie Templariuszy przyczyniło się do wzrostu potęgi i znaczenia Szpitalników, czego ukoronowaniem było zdobycie w 1309 roku śródziemnomorskiej wyspy Rodos i uzyskanie suwerenności terytorialnej. Rosnące w potęgę i dobrze zarządzane państwo zakonne Kawalerów Rodyjskich, bo tak od tej pory się zwało, uznało za priorytet rozwój floty z uwagi na wyspiarskie położenie. Potężna na owe czasy flota zapewniła Zakonowi dominację handlową i militarną w basenie Morza Śródziemnego na kilka stuleci. Joannici kontrolowali handel pomiędzy Europą , reprezentowaną głównie przez bogate miasta-państwa włoskie, z krajami Orientu i północnej Afryki oraz zbrojnie przeciwstawiali się rosnącej dominacji Imperium Osmańskiego w tym rejonie. Po utracie wyspy Rodos, zdobytej przez armię sułtana Sulejmana II Wspaniałego w 1522 roku, Szpitalnicy osiedlili się siedem lat później na Malcie.Tu zbudowali od podstaw kolejne świetnie prosperujące państwo zakonne , przyjmując – do dziś obowiązującą – nazwę Zakonu Kawalerów Maltańskich. Epoka napoleońska przyniosła upadek militarnej i gospodarczej potęgi Zakonu. Potężna wyspa – twierdza Malta, która przez stulecia z powodzeniem opierała się islamskiej nawałnicy, została zdobyta przez flotę Napoleona, by ostatecznie przejść pod brytyjskie zwierzchnictwo. Zakon utracił prawie wszystkie posiadłości (komandorie) a siedzibę przeniesiono do Rzymu, zachowując jej eksterytorialność wynikającą z przysługującej mu suwerenności międzynarodowej. Przełom XIX i XX wieku stanowił punkt zwrotny w historii Zakonu, który –zatraciwszy charakter militarny- powrócił do swych korzeni i dynamicznie rozwinął działalność charytatywną, szpitalniczą oraz dyplomatyczną. Wybuch I wojny światowej dał impuls do wzmożenia aktywności i działalności humanitarnej w szeregach narodowych organizacji maltańskich poszczególnych państw-stron konfliktu. Kawalerowie maltańscy prowadzili szpitale polowe i punkty pierwszej pomocy w strefie frontowej, ekwipowali pociągi sanitarne, nieśli pomoc rannym i chorym żołnierzom bez względu na narodowość oraz ludności cywilnej poszkodowanej w wyniku działań wojennych. Zakres tejże pomocy wyraziście ilustrują, przytoczone poniżej, wybrane przykłady.I tak włoscy maltańczycy wyekwipowali i wyposażyli cztery pociągi sanitarne, które przewiozły w sumie 148.000 rannych żołnierzy do szpitali. Związek Reńsko-Westfalski zorganizował pociąg szpitalny, który przewiózł ok.25.000 rannych zaliczywszy 105 kursów. Stowarzyszenie śląskich joannitów wysupłało kwotę 130.000 marek na własny pociąg ratowniczy, który odbył 80 kursów na front wschodni i zwiózł do szpitali ok. 20.000 rannych. Te wybiórcze dane pozwalają uzyskać wyobrażenie o skali działalności medycznej i humanitarnej Kawalerów Maltańskich. Szacuje się, że w lazaretach maltańskich udzielono pomocy łącznie ok. 1.000.000 (!) rannych żołnierzy w obu wojnach światowych, zgodnie z zasadą zakonu „tuitio fidei et obsequio pauperum”, czyli bronić wiary i służyć ubogim i cierpiącym. Wielce zasłużonym dla maltańskiej służby szpitalnej czasu Wielkiej Wojny był znany polski Joannita, członek Wielkiego Przeoratu Czech i Austrii, hr. Adam Stadnicki z Nawojowej k/ Nowego Sącza. Innym znanym polskim Maltańczykiem z tego okresu był Alfred Chłapowski, członek Związku Śląskich Kawalerów Maltańskich; późniejszy prezydent Związku Polskich Kawalerów Maltańskich. Oddelegowany przez Zakon do Czerwonego Krzyża, zasłynął jako sprawny organizator pierwszowojennych szpitali polowych niemal w całej Europie. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 roku, w środowisku polskich kawalerów maltańskich zrodziła się idea powołania narodowego stowarzyszenia. Z inicjatywy m.in.: F. Radziwiłła, A.Chłapowskiego oraz B. Hutten-Czapskiego ukonstytuował się w Poznaniu, w 1920 r., Związek Polskich Kawalerów Maltańskich, zatwierdzony bullą papieską 27 czerwca 1927 roku.Po II wojnie światowej związek kontynuował działalność na emigracji, by – w 1992 roku-powrócić oficjalnie do Polski i realizować statutowe zadania w odrodzonej Ojczyźnie. Chlubną kartą w działalności polskich maltańczyków na emigracji były lata stanu wojennego ( 1981-83); Związek organizował wtedy liczne konwoje z artykułami żywnościowymi, odzieżą, sprzętem medycznym i lekarstwami. Obecnie katolicki Zakon Kawalerów Maltańskich zrzesza ok.10 tys. członków, w tym 150 Polaków. Stanowi podmiot prawa międzynarodowego i jako suwerenne państwo z siedzibą w Rzymie ( Palazzo di Malta), posiadającą status eksterytorialności, utrzymuje stosunki dyplomatyczne z ponad 90 krajami i jest reprezentowane przy ONZ. Aktualnie wielkim mistrzem Zakonu – 79.z kolei – jest Jego Wysokość Książę Wielki Mistrz Fra' Matthew Festing, ur. w 1949 roku. Czasy współczesne dopisały ciąg dalszy tej ciekawej historii. Jak wiadomo, historia lubi zatoczyć koło. Okazuje się, iż związki Kawalerów 
Maltańskich z ziemią limanowską nie ograniczyły się tylko do owej pierwszowojennej wizyty. Otóż, wertując zasoby internetowe poświęcone Zakonowi, odkryłem kolejne „limanowskie” przyczynki do omawianego tematu. Związek Polskich Kawalerów Maltańskich sprawuje honorowy patronat nad Szpitalem pod wezwaniem Świętego Jana Jerozolimskiego w Szczyrzycu, świadcząc pomoc dla tej placówki i organizując szkolenia dla personelu. Ponadto Delegatura Górnośląska ZPKM wraz z Opactwem O.Cystersów organizuje od pięciu lat w Szczyrzycu Maltańskie Letnie Obozy dla Dzieci i Młodzieży Niepełnosprawnej.Autor: Marek Sukiennik
Bibliografia:
- Lange Tadeusz Wojciech Szpitalnicy Joannici Kawalerowie Maltańscy, Warszawa 1999, wyd. Dom Wydawniczy Bellona
- Internetowe zasoby encyklopedyczne: Wikipedia i inne oraz oficjalna strona internetowa ZPKM.
